درمان های دستی (مَنوال تراپی) در فیزیوتراپی چیست؟

درمان­‌های دستی به نوعی روش درمانی بر روی عضلات، تاندون‌­ها، رباط­‌‌ها و مفاصل با استفاده از دست گفته می‌شود. لمس بیمار، مهم­ترین اصل در این شیوه از درمان به حساب می­‌آید و دلیل خوبی هم دارد. بیماران معمولا نسبت به درمان­‌های دستی وقتی که با تمرین و آموزش توامان باشد، پاسخ مثبتی می‌دهند. این کار باعث بهبودی سریع­تر بیماران و صرف هزینه­‌ی بسیار کمتری می‌شود.
درمان دستی در فیزیوتراپی شامل گروه وسیعی از انواع تکنیک­‌های پیچیده و تخصصی است که به وسیله­ ی دست و توسط متخصصین فیزیوتراپی انجام می­‌شود. این تکنیک­‌ها می­‌تواند شامل دست­کاری یا به حرکت واداشتن بافت نرم و مفاصل شود. هدف از درمان دستی، کاهش درد بیماران و افزایش دامنه حرکتی مفاصل است.

تاثیرات درمان دستی
از لحاظ مکانیکی، حرکت دادن مفصل موجب استرچ عضلات، تاندون­‌ها و کپسول مفصلی در آن ناحیه می­‌شود؛ همچنین می­‌تواند چسبندگی­‌های ناشی از عوارض جراحی یا التهاب­ های ناشی از تروما را در بافت­‌ها از بین ببرد و در نتیجه دامنه­‌ی حرکتی بافت را افزایش دهد.
از لحاظ  نوروفیزیولوژیکی اعتقاد بر این است که درمان دستی می‌تواند دریچه‌های درد در کانال­‌های نخاعی (گیت کنترل)ها را مهار کند.
از لحاظ بیوشیمیایی درمان های دستی می­‌تواند موجب ترشحات شبه مورفینی دربدن شود.
از لحاظ روانشناسی، درمان دستی باعث می­‌شود که فرد به درمانگر خود اعتماد بیشتری پیدا کند و رفته رفته با کاهش درد و آغاز فرایند بهبودی از لحاظ سایکوسوماتیک (روان تنی) باعث رضایت و بهبودی بیماران می­‌شود.

درمان دستی برای چه بیمارانی مناسب است؟

هر بیماری که دچار درد یا محدودیت حرکتی در مفاصل است بالقوه می­‌تواند کاندیدای استفاده از این تکنیک‌های تخصصی فیزیوتراپی باشد.

روش‌­های درمان دستی
درمان نقاط دردناک عضلانی یا تریگر پوینت‌­ها
درمان نقاط دردناک عضلانی که معمولا بصورت گره­ های عضلانی هستند، جزیی از درمان­ های دستی تخصصی در فیزیوتراپی است. این نقاط نه تنها باعث درد در محل خود می ­شوند، بلکه باعث ایجاد درد در نقاط دیگر بدن هم می­‌شوند.
برای درمان این نقاط دردناک در عضلات از دو روش درمانی اختصاصی استفاده می‌­شود:

درمان دستی درون عضله­ ای یا “اینتِرماسکولار مَنوال­ تراپی” که بنام سوزن خشک یا (دِرای نیدِلینگ) نیز شناخته می­ شود. در این روش از سوزن­‌هایی مشابه روش طب سوزنی استفاده می ­شود؛ این سوزن­‌ها داخل گره‌ها فرو برده می‌شوند تا در آن محل با انجام اینترماسکولار منوال ­تراپی یک پاسخ کششی ایجاد شود.

روش دستی
فیزیوتراپیست­ ها با تکنیک­‌های ویژه‌ای از دست­‌های خود برای از بین بردن نقاط دردناک استفاده می­‌کنند.
هدف از درمان این نقاط، از بین بردن درد و آموزش دوباره­ ی عضلات برای کار کردن عادی بدون درد است. پس از چندین جلسه­ ی درمانی، ورم و خشکی عضلات و درد عصبی عضلانی کم می ­شود، دامنه حرکتی بیش­تر می­‌شود.

حرکت دادن مفصل (مانی پولیشن)
به حرکت واداشتن مفصل شاخه ‌ای از درمان دستی است که در آن متخصص فیزیوتراپی، با یا بدون کمک بیمار، مفصل­‌ها را در مسیرهای خاصی حرکت می­‌دهد تا موجب کشش مفصل و بافت­ های اطراف آن شود.
در این روش مفصل با سرعت زیاد در محدوده­ ای بیش از محدوده­ ی عملکردی فیزیولوژیک یا طبیعی آن، حرکت داده می­ شود که  باعث تولید صدا هم می ­شود. در این روش بیماران اغلب  تصور می­‌کنند که مفاصل­شان به­ دلیل شنیدن صدای ایجاد شده جا انداخته شده است.
مانند سایر شکل­‌های درمان دستی، این روش نیز موجب کاهش درد و بازیابی عملکرد طبیعی مفصل می‌­شود. این اثرات به دلایل زیر ایجاد می­‌شوند:
آزاد شدن کپسول­ های مفصلی تحت فشار
باز شدن گرفتگی­ های عضلانی
از بین رفتن چسبندگی ­های اطراف مفصل
بازکردن مفاصل قفل شده

تکنیک انرژی عضلانی
این روش تخصصی فیزیوتراپی روی بیماران به منظور افزایش طول عضلات کوتاه شده و یا دچار گرفتگی عضلانی برای بهبود تاندون­‌های ضعیف شده و تقویت عضلات و همچنین برای افزایش دامنه‌­ی حرکتی انجام می ­شود. این تکنیک اغلب در مورد بیمارانی که دچار گرفتگی عضلانی هستند، به کار می­‌رود.

تکنیک آزادسازی مفصل میوفشیال
رهاسازی مفصل میوفاشیال یک تکنیک درمان­ دستی بسیار کارآمد فیزیوتراپی برای کاهش محدودیت حرکتی و فشار وارد بر میوفاشیال است تا درد را کاهش داده و موجب بازیابی حرکت مفصل شویم. تئوری رهاسازی مفصل میوفاشیال به درک کاملی از سیستم میوفاشیال نیاز دارد. فاشیال، یک سیستم تخصص یافته ‌ی بدن است که ظاهری مشابه تار عنکبوت دارد که همه­ ی قسمت­ های بدن را به هم متصل می­ کند.
در حالت سالم و طبیعی بدن، فاشیال، ریلکس است و شکلی موج دار دارد. این بافت توانایی کشش و حرکت بدون محدودیت را دارد. وقتی دچار آسیب فیزیکی، جراحت یا التهاب می­‌شویم، فاشیال، توانایی فعالیت خود را از دست می­‌دهد. این مفصل، سفت شده و محدود می ­شود و سایر قسمت­ های بدن را نیز دچار تنش می­‌کند.
روش درمانی ریلکس کردن میوفاشیال باعث کاهش درد و محدودیت و افزایش انعطاف­ پذیری و حرکت این بافت می­ شود. همچنین وضعیت بدن بهبود می­ یابد و در نتیجه عواملی که موجب دردهای مزمن و طولانی مدت بدون علامت هستند، از بین می‌­روند.

کشش عضله (استرچ عضلانی)
کشش عضله یک روش درمانی دستی است که طی آن باید بیمار در وضعیت­ های خاص درمانی به مدت ۳۰ تا ۹۰ ثانیه بماند تا موجب شل ­شدن عضله و بافت همبند شود. پس از تعیین نقاط حساس عضله، فیزیوتراپیست، به آرامی در عضله­‌ی آسیب­ دیده، در وضعیت طبیعی خود کشش ایجاد می­‌کند. این کشش ابتدا باعث کاهش اسپاسم عضله­‌ای که باعث حساس ­شدن آن ناحیه است، می‌­شود. با کاهش اسپاسم،  معمولا درد و تنش موجود در بافت درگیر کاهش می‌­یابد. این امر باعث می‌شود که مفصل­‌ها حرکت طبیعی خود را به دست بیاورند. همچنین این روش درمانی برای سایر ساختارهای موجود در این ناحیه که تحت فشار قرار گرفته بودند نیز سودمند است.
کشش عضله برای درمان طیف وسیعی از بیماری­‌ها از جمله سردرد، سیاتیک، تاندونیت، درد مزمن و گرفتگی­‌های عضلانی و عوارض پس از عمل جراحی موثر است.

درمان دستی برای چه بیمارانی مناسب است؟

هر بیماری که دچار درد یا محدودیت حرکتی در مفاصل است بالقوه می­‌تواند کاندیدای استفاده از این تکنیک‌های تخصصی فیزیوتراپی باشد.

برای مشاوره جهت استفاده از شیوه‌های تخصصی درمان­‌های دستی حتما به پزشکان متخصص ارتوپدی یا کلینیک‌های تخصصی فیزیوتراپی مراجعه فرمایید.